📝 ब्लग १: आरम्भ: ५९ वर्षमा पुनः कल्पना गरिएको जीवनबाट

जीवनमा कहिलेकाहीँ यस्तो क्षण आउँछ, जब संसार एकछिन चुप लाग्छ — र हामी आफ्नै आत्माको न्यानो, अविचलित फुसफुसाहट सुन्न सक्छौं।
कसैका लागि त्यो स्वर युवावस्थामा नै आँधीझैं प्रवेश गर्छ। तर अरूका लागि — जस्तै म — त्यो स्वर ५९ मा आइपुग्छ, आँधीझैं होइन, तर एउटा शान्त हावाजस्तै, जसले पुराना घाउका धुलो हटाइ एक नचिनेको बाटो देखाउँछ।

म यस उमेरलाई अन्त्यको अध्यायको रूपमा हेर्दिनँ — बरु यहींबाट साँचो सुरुवात हुन्छ। यो अस्त होइन — यो लामो, अँध्यारो रातपछिको पहिलो बिहानको किरण हो।
मेरो युवावस्था कर्तव्य, अनुशासन र जिम्मेवारीले भरिएको थियो — परिवार पाल्ने, जीविकोपार्जन गर्ने र ससाना खुसीहरू मनाउने।

त्यसपछिको संघर्षपूर्ण जीवन, तपस्यायुक्त जीवन,

कहाँको अभावयुक्त पारिवारिक अवस्थाले

धन्नै प्राथमिक तहको शिक्षा मै अल्झिनु पर्ने हो कि भन्ने स्थिति,

कहाँको शिक्षाकै सर्बोच्च डिग्री हासिल,

त्यसमाथि पनि बिकसित मुलुकमा,

अनुसन्धानात्मक बैज्ञानिक लेखहरु तीन दर्जन जति प्रकाशन,

अर्धाङ्गिनीलाइ निर्वाचित गराई

रास्ट्रको सर्बोच्च विधायिकासम्म पुर्याउन सफल एक भाग्यमानी,

श्रीमतीको आफ्नै राष्ट्रिय जिम्मेवारी, योजना, व्यस्तता,

मेरो आफ्नै लक्ष र प्राप्तिका लागि संघर्ष,त्याग र समर्पण,

कहिलेकाहीं मात्र सानो र सुखी ४ जनाको परिवार

एकै ठाउँ जुटेर चाड पर्वहरु मनाउने

ससाना खुसीहरू एकापसमा बाड्ने ।

त्यो जीवन उद्देश्यपूर्ण थियो — तर कहिल्यै रुकिएर सोध्दैनथ्यो, “मेरो उद्देश्य के थियो?”

त्यसपछि आयो एउटा सहनै नसक्ने क्षति — यस्तो क्षति, जसले हृदय चिरेर सम्पूर्ण संसारको दिशा नै परिवर्तन गरिदिन्छ।
मेरो प्रिय छोरा — एक उज्यालो आत्मा, अदृश्य पीडासँग लडिरहेको — यो संसार छाडेर समयभन्दा धेरै चाँडै गए।
उनको अनुपस्थितिले चाडपर्वहरू सुन्ने बनायो, घरको हाँसो हरायो, र हाम्रो हृदयमा स्थायी दुखाइको खाल्टो खोप्यो।
मैले र मेरी श्रीमतीले — खुशिपूर्ण जीवनले भरिएको हाम्रो संसारमा — आफैंलाई निर्वासितजस्तो महसुस गर्‍यौं।

तर यही शोकमा — त्यो पवित्र, खुला घाउभित्रै — एउटा दबिएको स्वर बाहिर आयो।
“तपाईं अझ बाँकी हुनुहुन्छ,” त्यो भन्छ।
“अब केवल आफ्ना लागि होइन — त्यो छोराका लागि पनि बाँच्नुहोस्, जो अब बाँच्न सक्दैन। उनले हिँड्न नसकेको बाटो तपाईं हिँड्नुहोस्। उनको नाममा दुख र पीडा बाट रिकभर हुनुहोस। ।
दान गर, खोजी गर, माया गर — र फेरि उठ — उनको अभावमा होइन, उनकै प्रेरणाबाट।”

५९ को उमेरमा, मैले पुनः सुरुवात गर्ने निर्णय गरेँ।

मैले भित्रतिर हेरेँ — र एक आह्वान भेटेँ: उज्यालो स्वास्थ्यमा बाँच्ने, संसार घुम्ने, बिर्सिइएका र लत्याइएका मानिसहरूलाई सेवा गर्ने,
र बाँकी हरेक वर्षलाई अर्थको गीतमा रूपान्तरण गर्ने।
मैले इकीगाइ रोजें — केवल अवधारणाको रूपमा होइन, मेरो जीवनको दिशानिर्देशकको रूपमा।

यो ढिलो सफलताको कथा होइन।
यो एउटा गहिरो जागरणको कथा हो।
अब म मेरो जीवनलाई एउटा अर्पणको रूपमा देख्छु — संसारका लागि, मानवताको लागि, शान्तिका लागि।
अब म समाजलाई खुसी पार्न, नाता आफन्तलाई र बाहिरी संसारलाई खुसी पार्न, स्वीकृति खोज्नका लागि दौडिन छाडेको छु।
अब म केवल सत्य, माया र प्रभावसँग मेल खाने बाटो पछ्याउँछु।

मैले ४१ वर्षको यात्रा योजना बनाएँ — खुला आँखाले, पूर्ण हृदयले।
नेपालका लुकेका उपत्यकादेखि इकिगाईको उद्गम थलो जापानको ओगामी गाउँसम्म ,
भारतका पवित्र मन्दिरदेखि अनेकन मौन गुम्बासम्म —
म हिँड्नेछु, सिक्नेछु, सेवा दिनेछु।
जिन्दगीबाट भाग्न होइन — त्यसलाई पूर्ण रूपमा अंगाल्न।

र हरेक पाइलामा, म मेरो छोरालाई सम्झिरहनेछु।

म चढ्ने हरेक हिमालमा,
हेर्ने हरेक वृद्धको आँखामा,
मुस्कुराउने हरेक बालकको अनुहारमा —
उनको आत्मा मेरो साथमा हिँडिरहनेछ।
मैले चाडपर्व त्यागेको छु — तर उत्सव होइन।
अब म जीवनलाई नै उत्सव बनाउँछु — हरेक सास, हरेक करुणा, हरेक सूर्योदय।

यही हो — मेरो मनको पुकार, अन्तस्करण देखि प्रस्फुटित भएको,।

र यस ब्लगमार्फत, म तपाईंलाई पनि मलाई साथ दिन निमन्त्रणा गर्छु।
तपाईंको उमेर जेसुकै होस्, तपाईंले जेसुकै गुमाउनुभएको होस् —
फेरि सुरु गर्न कहिल्यै ढिलो हुँदैन।

अथवा हालसम्म केहि पनि नगुमाई कन,

जीवन लाइ सार्थकपूर्ण/उद्धेश्यपूर्ण बनाउने सोच बनाउनु भएको छ भने

हामी हाम्रो इकीगाइ सँगै खोजौं।

🎯 मेरो सपनाको जीवनशैली (६० पछि): उद्देश्य, शान्ति र गहिरो आनन्दसहितको जीवन

जब म ६० को चौतारो पार गर्दैछु, म वृद्धावस्थामा प्रवेश गरिरहको छैन —
म एउटा पवित्र अध्यायमा पाइला चाल्दैछु — गहिरो मनसाय, आत्मीय योगदान र व्यक्तिगत परिपूर्णताको।

म अहिले एउटा शुद्ध, कालातीत केहि खोज्छु —
सन्तुलन, सेवा र अनुग्रहमा आधारित जीवन।

६० पछि मेरो सपनाको दिन अलार्मबाट होइन,
शान्त सूर्योदयले झ्याल चुम्दै सुरु हुन्छ।
म हतारिन होइन — विचार गर्न उठ्छु।
मनतातो पानी सिप गरेर, प्रार्थनामा फैलँदै, बिहानको हावालाई पुरानो मित्रझैं स्वागत गर्दै।
मेरो घर एक पवित्र स्थान बन्छ — सरल तर आत्मीय।
प्रत्येक वस्तुले कुनै उद्देश्य पुरा गर्छ वा कुनै कथा भन्छ।
भरेको होइन — स्पष्टता मात्र।

मेरो शरीर एउटा मन्दिर बन्छ — जसलाई म सम्मान दिन्छु।
चेतनासाथ खान्छु, लयमा सर्छु, विश्वासका साथ आराम लिन्छु।
अब म स्वास्थ्यलाई तौल वा रक्तचापबाट होइन,
शान्त मन र हलुका आत्माबाट मापन गर्छु।

समय बिस्तारै बग्छ। कुराकानीहरू लम्बिन्छन्। हाँसो गहिरो हुन्छ।

म यात्रा गर्छु — भाग्न होइन, अँगाल्न।
हरेक बिहान,

शीतले लपक्क भिजेको घांसे चौरमामा नाङ्गो खुट्टा हिँड्न,
लद्दाखका भिक्षुहरूसँग मन्त्रजाप गर्न,
ओगामी गाउँका १०० बर्ष नाघेका युवा मनहरु संग बिचार मन्थन गर्न,
प्रत्येक यात्रा छुट्टी होइन — तीर्थ हो —
प्रकृतितर्फ, मानिसहरूतर्फ, आत्माको गहिराइतर्फ।

र म दिन्छु — दिइरहनु पर्दा होइन —
त्यो म जे बनिसकेको छु त्यसको अभिव्यक्तिको रूपमा।
युवालाई सल्लाह दिन्छु। एक्लाहरूलाई सुन्छु।
रुख रोप्छु — बसन्त झैँ सदाबहार को आनन्द लिन र दिन ।
स्मारक होइन — उत्तराधिकार निर्माण गर्छु।

६० पछि म बुढो हुँदिन —
म न्यानो बन्छु।
म निश्चितताभन्दा जिज्ञासु हुन्छु।
संपूर्णभन्दा उपस्थित हुन्छु।
म केवल बाँच्दिन — म राम्रोसँग बाँच्दछु, एक सार्थकपूर्ण जिवन संग ।
एक उद्देश्यपूर्ण जीवनसँग।

📘 ब्लग २: पवित्र विश्राम – आत्मिक द्वारको रूपमा उपवास

कहिलेकाहीँ जीवनले हामीलाई थाम्न बाध्य बनाउँछ।
धेरै कुरा गुमाउने, भत्किने, चकनाचुर हुने क्षणहरू—
हामीलाई भित्रैदेखि झस्काउने यस्तो समय जब आत्मा बोल्न थाल्छ।

मेरो जीवनमा त्यो क्षण आयो
जब सबथोक सुन्न भयो—
सपना, उद्देश्य, मुस्कान—
एक्कासि शून्य भयो।

तर त्यही शून्यभित्र मैले एउटा गहिरो उपस्थिति पाएँ।
त्यही मौनतामा आत्माले मलाई बोलायो—
"सुन, अब तिमीले आफैलाई चिन्नुपर्छ।"

त्यसपछिको मेरो यात्रा थियो मौनतिर।
शरीर, मन र आत्माको मिलनतिर।
र यो यात्रा सुरु भयो—उपवासबाट।

उपवास मेरो लागि केवल खाना नखाने अभ्यास थिएन,
यो एउटा प्राचीन ढोका थियो—
शरीरका झुटा आवाजहरू शान्त पार्ने
र आत्माको स्वर सुन्ने उपाय।

पहिलो पटक जब मैले २४ घण्टाको उपवास गरेँ,
मेरो पेट भन्दा पहिले
मेरो मन कराउँदै थियो—
"किन यस्तो गरिरहेको छौ?"
"तिमी कमजोर भइहाल्नेछौ!"
"यति धेरै दुःख किन?"

तर मैले बस् एक कुरा गरें—
मैले सुनेँ।
ध्यान दिएँ।
र म आफूभित्र पसेँ।

म त्यहाँ पुगें जहाँ मैले कहिल्यै नजरै लगाएको थिइनँ।
मेरो मनभित्रको अशान्त मैदान,
आशंका र असुरक्षाका बादल,
र हरेक पीडादायी स्मृतिहरू
उजागर भइरहेका थिए।

तर जति गहिरो भएँ,
त्यति नै हलुका महसुस गर्न थालेँ।
उपवासले मेरो शरीर मात्र होइन,
मेरो आत्मालाई पनि शुद्ध गर्न थालेको थियो।

मेरो नाडी शान्त हुँदै गयो।
मेरो निद्रा गहिरिँदै गयो।
मेरो दृष्टिकोण स्पष्ट हुँदै गयो।
र एउटा कुरा मलाई बोध भयो—
हामी सधैँ बाह्य चीजहरूबाट भरिन खोजिरहेका हुन्छौं,
तर साँचो पूर्ति त भित्री मौनतामा हुन्छ।

मैले विभिन्न किसिमका उपवासहरू अभ्यास गर्न थालेँ—
ड्राइ फास्टिङ, पानी फास्टिङ,
कन्जी र तुलसी जल जस्ता
जीवन दिने तत्वहरूसँगको सहकार्य।

हरेक उपवास मेरो लागि नयाँ अध्याय बन्यो—
कहिले क्षमाका आँसु बगाउने,
कहिले गहिरो ध्यानमा हराउने,
कहिले केवल मौन आँखा बन्द गरेर
स्वास गन्ने अभ्यास।

र हरेक उपवासपछि,
मैले आफूलाई नयाँ जीवन दिँदैछु जस्तो महसुस गरें।

उपवासले मलाई जीवनप्रति नयाँ दृष्टिकोण दियो।
अब, खाना केवल पेट भर्ने माध्यम होइन,
बरु प्रेम, आभार, र आत्म–स्मरणको अवसर बन्यो।

मैले देखेँ,
जब शरीर हलुका हुन्छ,
मन पनि हलुका हुन्छ।
जब मन हलुका हुन्छ,
हृदय बोल्न थाल्छ।
र जब हृदय बोल्छ,
त्यो आवाज आत्माको संगीत हुन्छ।

यो ब्लग मेरो व्यक्तिगत यात्रा हो—
पीडाबाट पुनर्जन्म हुने,
मौनताको पवित्रता बुझ्ने
र उपवासलाई
जीवनको आध्यात्मिक ढोका मान्ने यात्रा।

यदि तपाईं कहिल्यै भित्रैदेखि थकित महसुस गर्नुहुन्छ भने—
कुनै उत्तर नपाएर बसिरहनु भएको छ भने—
एकचोटि थामिनुहोस्।
खाना होइन, आत्मालाई पोषण दिनुहोस्।

उपवास गर्नुहोस्—
मात्र शरीरको लागि होइन,
आत्माको लागि।
यसबाट तपाईंले नयाँ मार्ग पाउनुहुनेछ—
शान्तिको, आत्मचिन्तनको,
र साँचो उद्देश्यको।

त्यो पवित्र विश्राम तपाईंको लागि पनि हुन सक्छ—
जसले जीवनको नयाँ ढोका खोल्दछ।

📘 ब्लग ३: रिक्तता भरिँदै – बिर्सिएको आमाशयको पोषण

धेरैजसो मानिसहरू दुःखको बेलामा खानतिर तानिन्छन्

तर मेरो दुःखले त झन् मेरो भोकै हरायो।

निष्ठुरी मेरो छोराले हामीलाई र यो संसारलाई छोडेर गएपछि पछि, खाना मेरो लागि स्वाद नभई बोझ बन्यो।

पाक्ने बासनाले हृदय च्यात्थ्यो,

र रित्तो प्लेटले उसको अनुपस्थिति झन् चिच्याएर सम्झाउँथ्यो।

तर समयसँगै, मैले बुझ्न थालेँ—

मेरो शरीर बोल्दै थियो।

त्यो रित्तो महसुस केवल भावनाको परिणाम थिएन,

मेरो आन्द्रा, मेरो ‘Gut’, मेरो दोस्रो मस्तिष्क पनि दुखिरहेको थियो।

हामी प्रायः आत्मा र मस्तिष्कको कुरामा केन्द्रित हुन्छौं,

तर शरीरको केन्द्र—गट (gut)—बिर्सिन्छौं।

मैले अध्ययन गर्न थालेँ—

आमाशयमा बस्ने करोडौं जीवाणुहरू,

जसले हाम्रो मूड, स्मृति, निर्णयशक्ति,

यहाँसम्म कि भावना पनि नियन्त्रण गर्छन्।

र दुःख, तनाव, अपच,

यी सबैले त्यस संसारलाई तहसनहस पार्छ।

मैले निर्णय गरेँ—

मेरो रिक्ततालाई भर्नु छ भने,

शरीरबाटै सुरु गर्नुपर्छ।

त्यसपछि सुरु भयो मेरो आन्तरिक आहार यात्रा।

मैले कन्जी पिउन सुरु गरेँ—

गाजर र चुकन्दर, जिरा, हिङ्ग, बिरेनुनसँग बनेको

३ दिन घाममा राखी फर्मेन्ट गरिएको प्राचीन जल।

प्रत्येक घूँटमा मैले जीवन महसुस गरें।

मैले खानेकुरा परिवर्तन गरेँ—

प्रोबायोटिक र फाइबरयुक्त आहारहरू,

जसले गटलाई पुनर्जीवित गर्न सक्छ।

मौन खाएँ—

प्रत्येक चपाइलाई श्रद्धा दिँदै,

आभार व्यक्त गर्दै।

केवल खानाले मात्र होइन,

मनले पनि गटमा असर गर्छ भन्ने महसुस गरें।

त्यसैले, मैले ध्यान, श्वास अभ्यास,

र सन्तुलन ल्याउने रूटिन सुरु गरें।

अचम्म लाग्दो कुरा के हो भने—

जब मेरो गट ठीक हुन थाल्यो,

मेरो मन पनि स्थिर हुँदै गयो।

र जब मन स्थिर भयो,

दुःखले अब मलाई टुक्र्याउने होइन,

मलाई परिष्कृत गर्ने थाल्यो।

अब, प्रत्येक बिहान म आफ्नो गटलाई सम्मान गर्छु—

मनतातो कागती पानी, कन्जी, हल्का योग,

र प्रचुर आभारीपन/कृतज्ञता ले दिन सुरु गर्छु।

जीवनमा कहिलेकाहीँ रिक्तता अत्यन्त विशाल लाग्छ।

तर त्यो रिक्तता पूर्णतासम्मको बाटो पनि हुन सक्छ।

यदि तपाईं कहिल्यै थकित, भारी, वा दिशाविहीन महसुस गर्नुहुन्छ भने,

शायद तपाईंको गट पनि बोल्न खोजिरहेको छ।

त्यसले के भन्न खोजिरहेको छ सुन्नुहोस्।

त्यसलाई माया गर्नुहोस्।

त्यसलाई पोषण दिनुहोस्।

किनभने जब गहिरो भित्री रिक्तता भरिन्छ—

त्यहीँबाट पुनः जीवन फुल्न थाल्छ।

📘ब्लग ४: सीमाना भन्दा परको प्रेम – जब छोरी नयाँ संसारमा विवाह गर्छिन्

हरेक आमाबुबाको जीवनमा एउटा यस्तो क्षण आउँछ, जब हामीले सन्तान प्रतिको आफ्नो पकड गुमाउछौँ —कम माया भएकाले होइन, अझ बढी माया भएकाले। मेरो जीवनमा त्यो क्षण एक वास्तविकता बनेर आयो—आँसुमा होइन, आशीर्वादको शान्त पीडामा बेरेर। त्यो दिन मेरी छोरी, मेरो पहिलो सन्तान, केवल एउटै पुरुषसँग मात्र होइन, हाम्रो भन्दा बिलकुल फरक एउटा संसारसँग विवाह बन्धनमा बाँधिएकी थिइन्।

उनी समुद्रपारको देशका एक व्यक्तिसँग प्रेममा परिन्—गगनचुम्बी भवन, हिउँदका हिमपात र स्वतन्त्रताको भूमिबाट। उनले फरक भाषा बोल्थे, फरक खाना खान्थे, र फरक देवताको पूजा गर्थे। तर पनि, जब मैले उनको आँखाको चमक तिनको छेउमा देखेँ, मैले बुझें—उनले आफ्नो आकाश भेटिसकेकी थिइन्।

यो सजिलो थिएन। म सजिलो थियो भनी भनेको भए, त्यो झूट हुन्थ्यो।

अचाक्ली डर थियो —उनीलाई हराउने, बिर्सिने, हाम्रो संस्कार, भाषा र मूल्यहरू घाममा मेटिँदै गएका पुराना मसीझैँ फिका हुने डर। कतिपय रातहरू म झ्यालको छेउमा बसेर टाढा टाढा हेर्थें, सोच्थें—के उनले अझै पनि सानैमा सुनाएका मेरा र ममीका दन्त्यकथा हरु सम्झिन्छिन् होला?

तर बिस्तारै, केही पवित्र कुरा खुल्दै गयो।

महादेशहरू टाढाबाट उनी हरेक बिहान हामीलाई फोन गर्थिन्। दशैंमा, उनले आँखामा आँसु र मुटुमा हात राखेर रातो टीका लगाइन्। जब उनको छोरी—मेरो नातिनी—जन्मिइन्, उनले उनको नाम दुई संस्कृतिको मिश्रण राखिन्: आधा नेपाली, आधा अमेरिकी, तर पूर्ण प्रेम।

उनको माध्यमबाट मैले देखेँ—घर कुनै एउटा मात्र देश होइन। यो त एउटा भावना हो, जुन सँगै यात्रा गर्छ।

प्रेमलाई, अन्ततः, भिसा चाहिँदैन। यसले स्वीकृतिको पर्खाइ गर्दैन। यो हाम फाल्छ, भरोसा गर्छ, फैलिन्छ। र जब यो वास्तविक हुन्छ, यसले सबै जराहरूको सम्मान गर्ने बाटो खोज्छ—पकडेर होइन, अझ फराकिलो फूलझैँ फुलेर।

मैले मेरी छोरीलाई कम नेपाली नभई अझ धेरै मानव बन्दै गएको देखें। उनले दाल–भातसँगै टाकोस पनि पकाउँछिन्। उनले आफ्नो छोरीलाई एउटै श्वासमा “नमस्ते” सिकाउँछिन्। उनी हाम्रो परम्परालाई जञ्जीरको रूपमा होइन, पखेटाको रूपमा बोकेर हिँड्छिन्।

र म?

म पनि बढेँ।

मैले सिकें—संसार झण्डाले मात्र विभाजित छैन, कथाले एकीकृत गरेको छ। आमाबुबाको भूमिका विवाहको मण्डपमा सकिँदैन—यो रुपान्तरण हुन्छ। हामी बच्चालाई आफ्नैमा राख्न होइन, स्वतन्त्र गर्न हुर्काउँछौं—किनकि उनीहरूको खुशीमा, हामी फेरि जन्मिन्छौं।

अब, जब म उनीहरूलाई सँगै देख्छु—मेरी छोरी र उनका जीवनसाथी—म फरकपन होइन, तालमेल देख्छु। विदाइ होइन, आगमन देख्छु। र उनको बच्चामा, म नयाँ पृथ्वीको जन्म देख्छु—जहाँ मुटुमा कुनै सीमाना हुँदैन।

हो, प्रेमले मेरी छोरीलाई टाढा लग्यो। तर यसले उनलाई कहिल्यैभन्दा नजिक ल्यायो। र त्यसमा, मैले शान्ति पाएँ—एक यस्तो शान्ति, जसले समुद्रपार सुसाउने गर्छः उनी खुशी छिन्। उनी हाम्रै मुटुमा छिन, हाम्रै घरमा छिन्।

📘 ब्लग ५ : बिर्सिएको आनन्द – भित्रको बालकलाई पुनः खोज्दै

कहिले तपाईंले अन्तिम पटक नाच्नु भएको थियो— कुनै कारणबिना, तालबिना, केवल मुडका लागि?

कहिले अन्तिम पटक तपाईं हाँस्नु भएको थियो— पेट दुख्ने गरी, आँसु आउँदासम्म, बच्चाझैँ?

म आफ्नो अतीतमा फर्कन्छु र देख्छु— एउटा सानो बालक, जसको आँखामा अचम्मको चमक थियो।

जसलाई कुर्सी बेन्ची भन्दा नारायणी नदीको पौडी बढी प्रिय थियो,

जसको जाँघे हिलोले मोटो भएको गर्वको पोशाक थियो,

र जसको गालामा चकलेटको दाग उसकै सम्मानको पदक।

त्यो बालक भकारो र खेत बारीको बास्नामा हुर्किएको थियो,

र रातमा लालटिन नभएर छिमेकीको घरमा गएर उज्यालोमा पढ्ने साहस राख्थ्यो।

पाँच भाइमध्ये सबैभन्दा कान्छो, तर पहिलो जसले औपचारिक शिक्षा हासिल गर्‍यो—

यो उसको जीवनको पहिलो विजय थियो।

तर जति म ठूलो भएँ, त्यति त्यो बालकबाट टाढा हुँदै गएँ।

जीवनका आवाजहरूले— “ठिक व्यवहार गर”, “गम्भीर बन”, “थोरै बोल”, “केही कमाऊ”, “खेल होइन, काम गर”—

समय बित्दै जाँदा,

एक एक गर्दै उसका हाँसो हरु दबिदै गए।

विदेशी भूमिमा पढाइ र संघर्षको लामो बाटो हिँड्दै,

पत्नीको राजनीतिक सफलताको यात्रामा अदृश्य आधार बन्दै,

सन्तानलाई सुरक्षित भविष्यका लागि अमेरिकासम्म पुर्याउँदै,

मैले जीवनलाई “जिम्मेवारी” को काठको बाकसमा बन्द गरें।

तर जीवनले एउटा अदृश्य चोट दियो— मेरो जीवनको मूल आधार हल्लियो।

ठिक्क विवाह गर्ने समय भएको,

२७ वर्षको उमेरमा मेरो छोरो— मेरो गर्व, मेरो सपना, मेरो हाँसो—

बाइपोलरको मौन आँधीमा हरायो।

त्यो क्षणमा मेरा सबै योजनाहरू, मेरा अनुशासन, र “सफलता” का पर्खाल भत्किए।

त्यही मौन बालक, जुन वर्षौंदेखि मसँग बोल्दैनथ्यो, फेरि कानमा साउति मार्दै भन्यो—

“म अझै यहाँ छु। म अझै पनि तिमीलाई खेल्न, हाँस्न, र आनन्द लिन चाहन्छु।”

त्यसपछि म फेरि भित्रतिर फर्कें।

नाच्न थालेँ— बाहिर होइन, भित्र।

चित्र बनाउन थालेँ— कैनभासमा होइन, सपनामा, शब्दमा, कर्ममा।

हार्मोनियम समाएँ— कहिल्यै सिकेको थिइनँ, तर किबोर्ड छुनासाथ मन पनि बज्न थाल्यो।

गीत र भजनहरुमा रमाउन थालेँ— आँखा रसाउँदा पनि, भावहरूमा चुर्लुम्म डुबेर।

जसरी मैले त्यो बालकलाई आफ्नो जीवनमा स्थान दिएँ,

अचम्मको कुरा— संसार पनि मेरो स्वागतमा खुल्न थाल्यो।

रचनात्मकता फर्कियो, हाँसोको जरा पलायो, र सहजताको त्यो पुरानो साथी फर्केर आयो।

अब म अझै पनि जिम्मेवारी लिन्छु— तर बच्चाझैँ कौतुहलका साथ।

अझै पनि सेवा गर्छु— तर रमाइलोको छायाँसहित।

अझै पनि बाँच्छु— तर पूर्ण उपस्थितिमा।

यदि तपाईं कहिल्यै थाक्नु भएको छ, रित्तिनु भएको छ,

वा केवल “जीवित” तर “यथार्थमा जिउँदो” नभएको महसुस गर्नु भएको छ—

त्यो तपाईंको भित्रको बालक हो, ढोका ठोकीरहेको।

त्यो ढोका खोल्नुहोस्।

नाच्नुहोस्।

हाँस्नुहोस्।

जीवनको रंगीन खेल फेरि खेल्नुस्।

कहिल्यै ढिलो हुँदैन—

त्यो बालक अझै त्यहीं छ, तपाईंको स्वागतमा,

ठ्याक्कै जसरी उसले मलाई,

मेरो जीवनको सबैभन्दा अँध्यारो मोडमा, फेरि सम्हाल्यो।

📘 ब्लग ६: स्थिरताको खोजी – अशान्त मनको लागि ध्यान

पहिलोपटक ध्यान गर्न बसेको दिन, अझै पनि मेरो आँखा अघिल्तिर छ।

घामको हल्का किरण झ्यालबाट छिर्थ्यो,

वरिपरि सबै शान्त थियो, तर म भित्र?

जस्तो पोखरीमा ढुंगामाथि वर्षादको बेला पानीको सतहमा अनगिन्ती तरंग बन्छन् —

त्यस्तै मेरो मनमा तरंगमाथि तरंग।

जति म शान्त बस्न खोज्थें, त्यति नै आवाजहरू भित्रबाट उठ्थे —

“भोलि के होला ?”

“छोरा छोरीले कस्तो बाटो लेलान ?”

“जीवनसंगीनीको राजनीतिक भबिष्य के होला ----------आदि आदि”

छोराको वियोगपछि यो अशान्ति झन् गहिरो भयो।

आँखा बन्द गर्नासाथ उसको अनुहार झल्झली देखिन्थ्यो —

वनठाटी, घोरेपानीको ट्रेकिंग र तातोपानीमा २ जना मात्र भएर बिताएका रमाइला क्षण हरु,

पोखराको लब्ली डांडामा एकाबिहानै सुर्योदय संगै रमाउंदै तस्बिर खिचेका यादहरु,

हाँस्दै गरेको, कहिले गम्भीर, अनि अन्तिम दिनको मौनता।

ध्यान मेरो लागि शान्ति होइन, पीडासँगको प्रत्यक्ष सामना बन्न गयो।

म डराउँथे — आँखा बन्द गर्दा कतै त्यो घाउ फेरि बल्झने त होइन?

तर जापानमा बिताएको वर्षहरूले मलाई एउटा पाठ सिकाएको थियो —

मनमा शान्ति कहिल्यै बलपूर्वक आउँदैन, उसलाई निम्तो दिनुपर्छ।

एक दिन,होक्काइडोको साप्पोरोमा भेटिएका वृद्धसँगको वार्तामा, उनले भने,

“ध्यान भनेको विचारहरू भगाउने कुरा होइन,

उनीहरूलाई स्वागत गर्दै चिया खुवाएर बिदा गर्ने कुरा हो।”

त्यस दिन म आफैंलाई भनेँ —

“ठिक छ, तिमी अशान्त छौ भने पनि, म आज तिमीलाई दोष दिन्न।

जति चिच्याएर दौडन मन लाग्छ दौड,

म सुन्न बस्छु धैर्य भएर।”

त्यो क्षण, केही अनौठो भयो।

विचारहरूको भीडबीच, अचानक एक सानो शून्य खुल्यो — जसलाई मैले ‘Stillpoint’ नाम दिएँ।

त्यहाँ न कुनै आवाज, न कथा, न पीडा — केवल मेरो श्वासको रेचक र कुम्भक।

म साससँग यात्रा गर्न थालेँ — ४ सेकेन्ड तान, ४ सेकेन्ड रोक, ४ सेकेन्ड फाल।

यसरी शुरु गरेको यात्रा अहिले सजिलै १६-१६-१६ मा पुगेको छ,

यो कुनै कष्ट साध्य काम होइन, एउटा लय जस्तो लाग्न थाल्यो।

पहिले केही सेकेन्डको शान्ति पाइन्थ्यो,

अनि त्यो बिस्तारै मिनेट घण्टाहरुमा बदलिन थाल्यो।

अब त यो मेरो हरेक बिहानको अनिवार्य अभ्यास मात्र होइन —

जीवनकै आधार बनेको छ।

जब मन अशान्त हुन्छ, म आँखा बन्द गर्छु र भित्रको आकाश हेर्छु —

जहाँ बादलहरू निरन्तर चलिरहेका छन्, तर आकाश आफैं स्थिर छ।

ध्यानले मलाई त्यो आकाश बनायो — विशाल, मौन, अटल।

यदि तपाईंको मन अशान्त छ भने, त्यो दोष होइन, त्यो निम्तो हो।

सबै कुरा छोडेर एकैछिन बिश्राम गर्नुहोस्,

गहिरो सास लिनुहोस्, अनि भित्रको Stillpoint भेट्नुहोस्।

त्यहीँबाट सुरु हुन्छ नयाँ जीवन — पीडाबाट पनि जन्मिएको शान्ति।

📘ब्लग ७: खालीपनको वरदान – शून्यता अँगाल्ने कला

अमेरिकाबाट फर्केर आएको केही समयपछि,

एउटा बिहान म आफ्नै बगैंचामा चुपचाप बसेको थिएँ।

घामको हल्का न्यानोपन अनुहारमा पर्न आइपुग्यो,

बगैंचाका चराहरूले कोमल गीत गाइरहेका थिए,

पातहरू हावाको सानो सुस्केरामा बिस्तारै हल्लिँदै थिए।

तर मेरो मन भित्र?

कुनै योजना थिएन, कुनै चाहना थिएन, कुनै उत्साह थिएन —

थियो त केवल एक गहिरो खालीपन।

पहिले यस्तो अवस्था आउँदा म डराउँथें।

मनमा प्रश्नहरू उठ्थे —

“के म उदास छु?”

“के मैले जीवनको उद्देश्य हराएँ?”

“के म बिस्तारै हराउँदै गएको छु?”

छोराको वियोगपछि मात्रै मैले बुझ्न थालेँ —

जीवन कहिलेकाहीँ हामीलाई खाली बनाउँछ।

ताकि हामी फेरि नयाँ बाटो बनाउन सकौं,

फेरि नयाँ बीउ रोप्न सकौं,

फेरि नयाँ आकाश हेर्न सकौं।

त्यो बिहान मैले निश्चय गरेँ—

आज केही गर्दिन।

न किताब, न मोबाइल, न काम।

केवल एक कप तातो पानी

र बगैंचाको मौनता।

त्यो मौन भित्र, मैले महसुस गरेँ —

मेरो केवल एउटा भूमिका मात्र होइन।

म छोरो हुँ, बुबा हुँ, पति हुँ, दाइ, भाइ, साथि पनि हुँ।

तर यी सबैभन्दा पर,

म एउटा आत्मा हुँ, त्यसलाई पनि विश्राम त चाहिन्छ।

'शून्यता' कुनै स्वरसरावाबाट भाग्ने कुरा होइन।

शून्यता आत्मालाई सुन्ने समय हो।

त्यो दिन मौनले मलाई बोल्न सिकायो —

कहिले आँसु मार्फत,

कहिले स्मृतिमार्फत,

कहिले केवल श्वासमार्फत।

त्यो मौन क्षणमा मैले देखेँ—

हामी जीवनभरि ‘पूर्णता’ खोज्छौं,

तर आत्माले कहिलेकाहीँ ‘खाली’ हुन चाहन्छ —

ताकि फेरि नयाँ जीवनले भरियोस्।

अब, जब जीवन निरर्थक जस्तो लाग्छ,

म डराउँदिनँ।

म त्यो खालीपन अँगाल्छु।

त्यसमा बस्छु, सुन्छु, अनि पर्खन्छु।

किनभने म जान्दछु —

मौन भित्रको त्यो आवाज नै मेरो सबभन्दा ठूलो मार्गदर्शक हो।

त्यसोभए, जब तपाईं भित्र खालीपन आउँछ,

त्यसबाट भाग्ने होइन —

त्यसलाई अँगाल्नुहोस्।

किनभने त्यही मौन, त्यही खाली क्षणमा —

हाम्रो आत्मा बोल्छ,

र नयाँ जीवनको ढोका खोल्छ।

यस्तै निरन्तरको अभ्यास, निरन्तरको धैर्य र मौनसँगको मित्रताबाट,

मैले बल्ल भेटेको छु — इकिगाई,

बाँच्नुको गहिरो सार्थकता।

र आज, त्यही इकिगाईलाई

मेरो जीवन–मार्गदर्शक बनाएर अघि बढ्दै छु।

📘 ब्लग ८ : बिदाइको साहस – जुन अब काम लाग्दैन, त्यसलाई विदा गर्ने हिम्मत

कति चीजहरू हामी बोकी हिँडिरहेका हुन्छौं —

पुराना सम्बन्धहरू, विफल सपनाहरू,

दुःखद सम्झनाहरू,

अझ कहिल्यै नखुल्ने प्रश्नहरू।

हामी यसलाई “मेरो भाग्य” भनेर अँगाल्छौं,

तर कहिलेकाहीँ

त्यही बोझले हाम्रो आत्मालाई झुकाइरहेको हुन्छ।

म धेरै वर्षसम्म एक पीडादायी घटना बोकिरहेँ —

एक असफलता,

एक गुमाएको अवसर,

एक जवाफ नपाएको प्रश्न।

मैले माफी मागेको थिँए,

मैले रोएको थिँए,

तर त्यो अझै मेरो छातीमा बसीरहन्थ्यो।

तर एक साँझ,

एक साधारण बौद्ध स्तूपाको नजिक,

एक बृद्धले मलाई भने —

“हात खाली बनाऊ, नत्र नयाँ कुराले कसरी समाउछ?”

त्यो वाक्य मेरो हृदयमा बिझ्यो।

मैले आफ्ना हातहरू हेरेँ —

कसरी तिनीहरू अतीतको धागोमा बेरिएका थिए।

मैले बिस्तारै खोल्न थालेँ,

एक एक गरेर —

रिस, ग्लानि, डर,

र अन्तिममा — आशा।

हो, कहिलेकाहीँ आशा पनि बाँध बन्दछ —

जुन पुरानो बगैँचामा फुल खोज्दै भौतारिन्छ।

मैले आँखा बन्द गरेँ

र भित्रैबाट भनेँ —

“म विदा दिन्छु।

पुनः भेटिने आशा पनि विदा।”

त्यही रात म चुपचाप रोएँ।

तर त्यो रोदन छुट्टै थियो—

यो हलुका बनाउने आँसु थियो,

बोझ घटाउने।

र जब बिहान भयो,

मैले महसुस गरेँ —

मैले आफैँलाई पुनः भेटेँ।

हलुका, स्पष्ट,

र यात्रा गर्न तयार।

अब जब केही कुराले मलाई दुख दिन्छ,

म आत्मालाई सोध्छु —

“के यो कुराले अझै तिमीलाई सेवा गर्छ, या कुनै प्रकारको सहयोग गर्छ ?”

यदि उत्तर "होइन" आयो,

म बिदा दिन्छु —

कृतज्ञताका साथ,

स्मृतिलाई सम्मान दिँदै।

किनभने साँचो साहस

कहिलेकाहीँ समात्न होइन,

छोड्नमा हुन्छ।

📘 ब्लग ९ : मौन उत्सव – चाडपर्वभन्दा परको जीवन

धेरै वर्ष पहिले,

चाडपर्वहरू मेरो जीवनको एउटा सुनौलो सपना थिए—

एक रंगीचंगी क्यानभास, जसमा हरेक रंगले माया, खुसी र एकताको गीत गाउँथ्यो।

दशैंको टीकाको दिन, दिन भरि रातो अक्षताले निधार छपक्कै,

तिहारको आँगनमा दियोको मधुर उज्यालो,

र होलीको रंगले रंगिएको आकाश—

यी सबैले मेरो हृदयमा एउटा अनन्त उत्सवको लहर ल्याउँथ्यो।

नयाँ लुगा सिलाउने हर्ष, घरलाई फूलहरू र मालाले सजाउने उत्साह,

सगोलको ठूलो परिवारको हाँसोको घेरामा बसेर मिठा मिष्ठान्न खाने पलहरू—

मेरी श्रीमती, छोरी र छोरासँग पनि चाडपर्व मनाउन पाउने ती क्षणहरू,

मेरो जीवनको अमूल्य सम्पत्ति थिए।

हाम्रो पारिवारिक संसारमा,

चाडपर्वहरू केवल मितिहरू थिएनन्, बरु प्रेम र सम्झनाको एउटा जीवन्त मन्दिर।

तर जीवनको यो सुन्दर कथा अचानक एउटा कठोर वास्तविकताले भत्कायो।

मेरो २७ वर्षीय छोरा, जसले बाइपोलर डिसअर्डरसँग लड्दै आएको थियो,

एउटा क्रूर ब्रेन स्ट्रोकले यो संसारबाट बिदा भयो।

त्यो क्षण, मेरो हृदय चिरियो—

जस्तो कि आकाशबाट खसेको तुफानले मेरो सम्पूर्ण खुसीको बगैंचा उजाड पारिदियो।

ऊ मेरो उज्यालो थियो, मेरो सपना थियो, मेरो जीवनको हरेक सासमा बग्ने प्राणशक्ति।

अमेरिकामा उच्च शिक्षा ग्रहण गर्दै गरेको ऊ, जसलाई मैले गरिबी, संघर्ष र त्यागको बाटोबाट उकासेको थिएँ,

अचानक चुपचाप गयो।

मेरी श्रीमती,

जसले नेपालको राजनीतिक मैदानमा महिलाको र शोषित पीडितका अधिकारको लागि लडिरहेकी थिइन्,

र म—हामी दुवै टुट्यौं,

जस्तो कि एउटा पुरानो रूखको हाँगाले आफ्नो बोट छोडेर खसेको।

दुःखको यो समुद्रमा डुबेर, हामीले सोच्यौं: के अब यो जीवन केवल रित्तो सम्झनाको कथा बन्छ?

त्यसपछि चाडपर्वहरू हाम्रा लागि एउटा पीडादायी घाउ बने।

दशैं आउँदा टीका लगाउने निधार खाली मात्र होइन, रगतले भिजेजस्तो लाग्थ्यो—

जस्तो कि छोराको अनुपस्थितिले हरेक सासमा डसिरहेको छ।

तिहारको दियो बाल्दा, त्यसको उज्यालोले होइन,

अँध्यारोले हामीलाई घेरेको अनुभव हुन्थ्यो।

भान्साको मिठो बास्नामा छोराको हाँसोको आभा मिसिन्थ्यो,

र हरेक गाँसले आँसुको सागर उजेल्थ्यो।

लामो समयसम्म, हामी दुवैले ती दिनहरूलाई सहनै सकेनौं।

उत्सवको नाममा आउने रमझम हाम्रा लागि एउटा करुण मजाकजस्तो भयो—

एउटा खाली घण्टी जसले केवल मौनको ध्वनि निकाल्यो।

हाम्रो सानो परिवारको खुसीको गीत बन्द भयो, र घरमा केवल शान्तिको सन्नाटा छायो ।

तर दुःखले हामीलाई एउटा नयाँ बाटो देखायो—

जस्तो कि रातको गहिराइबाट उदाउने सूर्यको पहिलो किरण।

हामीले एउटा साहसी निर्णय गर्यौं:

अब हामी परम्परागत चाडपर्व मनाउँदैनौं।

यो भाग्नु होइन, बरु एउटा नयाँ जन्म हो।

हामीले ती दिनहरूलाई एउटा नयाँ रूप दियौं—

एकान्तको यात्रामा, सेवा र आत्मचिन्तनको मार्गमा।

अब चाडका दिनहरूमा, हामी पहाडका शिखरहरूमा हिँड्छौं,

जहाँ हावा छोराको सम्झनालाई बोकेर आउँछ र हाम्रो आत्मालाई सान्त्वना दिन्छ।

अनाथ आश्रमहरूमा पुगेर ती नानीहरूका लागि खाना बाँड्छौं,

जसको निर्दोष मुस्कानले हामीलाई नयाँ जीवनको स्वाद चखाउँछ।

कहिलेकाहीँ, हामी मौनतामा बस्छौं—

एउटा गहिरो ध्यानको अवस्थामा,

जहाँ शब्दहरू बन्द हुन्छन् र भावनाहरू बोल्छन्, दुःखलाई कृतज्ञतामा बदल्छन्।

केही साथीहरू, परिवारका सदस्यहरु सोध्नुहुन्छ:

“के तिमिहरूले संस्कृतिलाई चटक्कै छाड्यौ ?”

होइन, माया गर्ने साथीहरू र परिवारजनहरु।

हामीले ती रीतिरिवाजका बाहिरी आवरण छोडेर, त्यसको गहिरो आत्मालाई अँगालेका छौं।

चाडपर्वको साँचो मर्म भनेको प्रेम, परिवार र सम्झना हो—

यो केवल मितिमा वा कर्मकाण्डमा सीमित छैन।

यो आत्मा हरेक पलमा जीवित छ,

जस्तो कि एउटा नदी जसले सधैं बगिरहन्छ, चाहे मौसम जस्तोसुकै होस्।

मेरो जीवनको यो यात्रा—

गरिब किसान परिवारबाट उठेर, शिक्षा र छात्रवृत्तिको बाटोबाट डाक्टर बनेको,

जापान र अमेरिकामा अध्ययन अनुसन्धान गरेको,

र ग्रिन कार्ड समेत त्यागेर मातृभूमिमा फर्केर सेवा थालेको—

मलाई यो सिकाएको छ।

मेरो इकिगाई, यो जापानी दर्शन जसले जीवनलाई अर्थ दिन्छ,

यही हो: दुःखलाई शक्तिमा बदल्नु, र सेवा मार्फत अरूको जीवन उज्यालो पार्नु।

मैले मेरो बाल्यकालको स्कूललाई नयाँ भवन, पक्कि पर्खाल र खेल मैदान निर्माणमा नेतृत्त्व गरेको छु,

र आफ्नै रगत पसिनाले किनेको बसले सजाएको छु।

र अब ४१ वर्षका लागि प्रतिबद्ध छु—

ध्यान केन्द्र, तीर्थस्थल सुधार, वृद्धाश्रम, र सामुदायिक अस्पताल जस्ता परियोजनाहरूमा।

यो सबै छोराको सम्झनामा, जीवनको कृतज्ञतामा।

आज, हामीले जीवनलाई नै एउटा जीवन्त उत्सव बनाएका छौं।

हरेक बिहान उदीयमान सूर्यलाई हेर्दा,

त्यसको सुनौलो किरणले हाम्रो हृदयमा नयाँ आशाको बिउ छर्छ—

जस्तो कि एउटा नयाँ जन्म।

हरेक मुस्कान बाँड्दा, यो एउटा फूल फक्रेको जस्तो लाग्छ,

जसले वरपरको अँध्यारोलाई उज्यालो बनाउँछ।

हरेक आशा पुनर्जागृत हुँदा,

यो एउटा चराको उडान जस्तो हुन्छ,

स्वतन्त्र र आनन्दमय।

मौन रहँदा पनि, हाम्रो हृदय एउटा मधुर गीत गुनगुनाउँछ—

मायाको कोमल धुन, सम्झनाको भावुक स्वर, र पुनर्जन्मको उत्साही लय।

यो गीतले हामीलाई सिकाउँछ: जीवन चाडपर्वभन्दा गहिरो छ,

यो एउटा अनन्त यात्रा हो जसमा हरेक पाइलामा अर्थ छ, हरेक सासमा प्रेम छ।

हामी अब बाँचिरहेका छौं—एउटा गहन, अर्थपूर्ण जीवन,

जसमा दुःखको छाया छ तर त्यसलाई पार गरेर उज्यालोको किरण छ।

र यो मौन उत्सव, यो शान्तिपूर्ण उत्साह, हरेक दिन, हरेक पलमा चलिरहन्छ—

जस्तो कि एउटा नदी जसले जीवनको रहस्य बोकेर सधैं बगिरहन्छ।

यदि तपाईं पनि यो यात्रामा सामेल हुनुहुन्छ भने, याद राख्नुहोस्:

दुःखबाटै फूल फुल्छ, र मौनताबाटै साँचो उत्सव जन्मिन्छ।

बारेमा । स्वास्थ्य । यात्रा । श्रव्य । अनुष्ठान । संस्मरण । ब्लग । सम्पर्क